Wat is donorschap / donorconceptie

Als iemand jou helpt door een zaadcel of een eicel of een embryo aan je te doneren, zonder mede-opvoedingsverantwoordelijk te willen worden, dan vorm jij je gezin dankzij de hulp van een donor, ook wel donorconceptie genoemd. Het kan een donatie via een kliniek zijn of van iemand die je zelf kent. In dat laatste geval kan er altijd contact zijn tussen het kind en de donorvader en dit kan in meerdere of in mindere mate zijn. In dit artikel heb ik het over het algemeen over spermadonatie.
Lees hier verder over eiceldonatie of embryodonatie.

Welke vormen van donorconceptie zijn er

Je kunt zelf iemand kennen of leren kennen, dit heet dan een bekende donor (in België heet het een “gekende” donor), of ene eigen donor, of een C-donor of een contact-donor. Ik noem het hier een bekende eigen donor.
Je kunt ook voor een spermabankdonor kiezen, dat wordt ook wel een B-donor genoemd, en ook wel een bekende donor. Dat laatste is verwarrend, want hij is wel bij de kliniek bekend, maar (nog) niet bij jou en je kind, ik noem het hier daarom een spermabankdonor.
Bekende eigen donor
Je kunt in je eigen omgeving of via via op zoek gaan naar een bekende donor. Praat er met vrienden over dat je zoekt, of benader iemand van wie je zou hopen dat hij het misschien zou willen, hoe moeilijk dat ook is. Ook kun je via internet op zoek gaan. Let goed op hoe je dit doet (en op welke website) en ook is het heel belangrijk om de donor heel goed te leren kennen en ook zijn familie en vrienden te ontmoeten. Wat is zijn motivatie? Heeft hij al meerdere vrouwen geholpen? Gaat hij na jou ook nog anderen helpen? Hoe veel contact wil hij minimaal en maximaal met het kind en klopt dit met wat jij zelf wilt en wat fijn is voor het toekomstige kind?
Gaan de ouders van donor ook opa en oma worden en op welke manier? Staat de donor open voor een eventueel tweede kind? Gaat het kind op regelmatige basis bij de donor logeren? Hoe noem je de donor? Donorvader, papa, voornaam?
Er zijn helaas ook mannen op pad met andere bedoelingen, die willen bijvoorbeeld zo veel mogelijk nakomelingen krijgen of willen de conceptie op de natuurlijke weg laten verlopen. Wees op je hoede, luister naar je onderbuik gevoel. Leer de donor en zijn omgeving zorgvuldig kennen, neem er de tijd voor, spreek ook eens af met een vriendin erbij, en stel elkaar veel vragen.

Ga vooraf met de donor langs een gespecialiseerd counselor. Die zal ook de nodige vragen aan jullie beiden stellen. Ga daarna naar een gespecialiseerd familierechtadvocaat (die vind je via Durf, het Nederlandse register voor professionals die ruimer ervaring hebben met o.a. donorconceptie)
De advocaat zal jullie nog een aantal vragen stellen. De weg naar de donorovereenkomst is minstens zo belangrijk als het document zelf. Maak deze overeenkomst niet zelf, geen voorbeeldje van internet downloaden en aan de keukentafel ondertekenen, maar laat je begeleiden door een professional!
Denk ook na over je testament, daarvoor kun je naar een gespecialiseerde notaris gaan. Wil de donor het kind opnemen in zijn testament?

Voordeel van een bekende eigen donor is dat je vanaf dag één alles weet, en je kind ook. Het kind weet wie de donorvader is, kent hem zolang als hij zich kan herinneren, er zijn misschien halfbroers en zussen in het eigen gezin van de donor, en ook die kent het kind en zij kennen hem. De legpuzzel van de afstamming van je kind is begrenst, alle stukjes zijn zichtbaar en benaderbaar en er zijn geen geheimen en geen vraagtekens.

Je kunt als donor contact met het kind hebben, een kleinere of grotere rol spelen. Als er sprake is van meer contact, dan wordt het wel eens donor-plus genoemd, maar dit is geen juridische term, maar meer een “praktijk-term”.

Juridisch

Als je met 2 moeders bent, dan kan de duo-moeder (of sociale moeder, niet biologische moeder, niet barende moeder, andere moeder, net hoe je het zelf wilt noemen) het kindje erkennen of adopteren.
Het erkennen van een kind door een vrouw kan in Nederland pas sinds 2014. Denk wel goed na of je dit wilt, omdat niet ieder land het juridisch ouderschap door erkenning door een vrouw respecteert. Met duo-moeder adoptie zit je dan veiliger in het buitenland.
Laat je vooraf goed adviseren door een gespecialiseerd familierecht advocaat.
Denk ook na of de donor het kind wil erkennen. Als het kind al 2 juridische ouders heeft, dan kan dat niet, maar als je als single een kind krijgt dankzij de hulp van een donor, dan is er ruimte voor de donor om te erkennen. Dit houdt wel in dat het kind automatisch erfgenaam is van de donor, en wil hij dat? (Het is niet gewoon dat de donor gezag krijgt, dan zou het co-ouderschap zijn)
Een misverstand is dat je als donor verantwoordelijk bent voor het kind en dat het kind automatisch je erfgenaam is. Als je het kind niet erkent, en donor bent (en geen verwekker, dat is dat je het kind op de natuurlijke weg hebt verwekt) dan ben je geen juridisch ouder van het kind.
Leg je afspraken zeker ook vast in een donorovereenkomst bij een gespecialiseerd familierecht advocaat. Deze advocaat zal jullie nog een aantal vragen stellen. De weg naar de donorovereenkomst is minstens zo belangrijk als het document zelf. Maak deze overeenkomst niet zelf, geen voorbeeldje van internet downloaden en aan de keukentafel ondertekenen, maar laat je goede begeleiden door een professional.

Een spermabankdonor

De term bekende donor is verwarrend, deze donor is niet bekend is bij jou, maar hij is bekend is bij de kliniek of spermabank waar hij doneerde. We noemen het ook wel een identificeerbare donor.
Je kind kán als het twaalf jaar of ouder is het sociale paspoort van de donor opvragen, dit betreft informatie die de donor zelf heeft opgegeven zoals studie, beroep, hobby’s, karaktereigenschappen etc. Ouders kunnen deze gegevens al eerder opvragen, vanaf de geboorte. Het recht van het kind hierop is vanaf het twaalfde jaar. Bedenk wel dat als je meerdere kinderen van dezelfde donor hebt, dat je jongere kind(eren) dit dus al eerder hebben.
Als je kind zestien is kan het de identificeerbare gegevens van de donor opvragen zoals die bekend zijn bij het College Donorregistratie kunstmatige bevruchting (Cdkb).
Dat betreft dan naam, adres en woonplaats van waarschijnlijk het moment dat hij doneerde. De donor heeft getekend dat hij identificeerbaar is, maar dat hoeft niet te betekenen dat hij ook traceerbaar is en ook niet dat hij contact moet hebben. Als je kind geen behoefte heeft aan die identificeerbare gegevens van de donor en jij als ouder wel, dan heb je pech, want het is het recht van het kind en niet het jouwe.
Andersom geldt dat ook, als je kind er wel behoefte aan heeft en jij wilt dat liever niet, dan mag het kind het toch opvragen.
Een donor mag in Nederland maximaal 12 moeders helpen.

Nederlandse spermabankdonor

Er is in Nederland een tekort aan mannen die spermadonor willen zijn, daardoor is er een wachttijd voor wensouders. De duur van de wachttijd verschilt van moment tot moment en van kliniek tot kliniek. Denk aan één tot twee jaar.
De kliniek kijkt naar de kenmerken van je partner (en als je single bent naar jouw kenmerken) en kiest een passende, beschikbare donor voor je. Je hebt hier zelf geen keuze in.
De spermabank heeft zelf de donoren gezien en gecounseld.

Buitenlandse spermabanken

Dit zijn meestal Deense spermabanken. Er is geen wachtlijst, je kunt zelf aanklikken welke eigenschappen je belangrijk vindt, het sperma bestellen en naar de Nederlandse kliniek laten verzenden waar je onder behandeling bent.
Om deze redenen kiezen wensouders voor de Deense spermabanken.
Maar er zit ook een keerzijde aan. Ze hanteren het maximum van 12 “moeders” in Nederland, maar tellen de landen apart. Dus ook x gezinnen in land A, x kinderen in land B. Ze leveren aan meer dan 100 landen, dus je kind kan enorm veel halfbroers en halfzussen hebben.
De donor is lang niet altijd Deens, er zijn ook sperma-inleverpunten in allerlei andere landen.
De korte termijn voordelen van de buitenlandse commerciële spermabanken zijn voor de ouders, en de nadelen voor het kind, en dus ook de lange termijn nadelen voor de ouders. Want hoe is het voor een kind om in een app-groep terecht te komen met bijvoorbeeld 154 halfbroers en halfzussen uit 67 landen? En als je kind contact wil met de donor, staat die daar dan voor open als jij nummer 155 bent? Wat doet het met je als je er 1 van zo veel bent?
Luistertip: luister de podcast DNA-zaten, hierin komt vaak ter sprake hoe het is om zo veel halfjes te hebben (de groep bestaat nu uit 60, and still counting). Hun legpuzzel zal nooit compleet zijn, er liggen meer puzzelstukjes op zijn kop dan zichtbaar en de randen van de puzzel zijn niet zichtbaar.